Там, диваажин

Зэн багш Хакуйн дээр дайчин эр ирээд:

- Там, диваажин үнэхээр байдаг уу? гэж асуужээ.

- Чи хэн бэ? гэж Хакуйныг асуухад дайчин:

- Би бол эзэн хаанд хүчин зүтгэдэг самурай гэв.

- Самурай гэнэ ээ? Миний нүдэнд бол хөгийн гуйранч шиг харагдаж байна гэхэд дайчны уур дүрсхийж, илдээ сугалав.

Тэр үед Хакуйн амарлингуй хэвээр:

- Яг одоо тамын үүд нээгдэж байна гэжээ. 

Багшийн дөлгөөн амгаланг мэдэрсэн дайчин илдээ хуйлж, өвдөг сөгдөв.

- Одоо диваажингийн үүд нээгдлээ гэж Хакуйн хэлжээ. 

Там, диваажинг газарзүйн утгаар биш, сэтгэлзүйн утгаар ойлгох учиртай. Сэтгэл там ч болдог, диваажин ч болдог. Даанч хүмүүс үргэлж гадагшаа чиглэдэг. Дотогшоо чиглэх туйлын бэрх юмсанж. 

Америкт нэг сэтгэлзүйч бага сургуулийн хүүхдүүдээс Бурханы тухай бодлыг нь сурвалжилжээ. Хүүхэд томчуудаас илүү цайлган, шударга. Тэд хүний сэтгэхүйн хэв маягийг шууд илэрхийлдэг. Хүүхдүүд бараг бүгдээрээ Бурханыг дээд тэнгэрт хаан ширээнд суудаг догшин сүртэй өвгөнөөр төсөөлжээ. Буруу юм хийсэн хүнийг там руу шидэж, зөв сайн үйлтэнд ивээл хишиг соёрхдог нэгэн. Түүний хараанаас хаа ч байсан мултрах боломжгүй. Ариун цэврийн өрөөнд ч тэр чамайг харж байгаа гэнэ.

Хүүхдийн төсөөллийг шоолох хэрэггүй. Та нар өөрсдөө нялхас хэвээрээ. Бүх шашин айдас дээр дөрөөлдгийн учир энэ. Бурхан хүнийг өөрийн дүрээр бүтээсэн гэж Библид өгүүлдэг. Эсрэгээр нь хэлбэл зохино. Хүн Бурханыг өөрсдийнхөө дүрээр бүтээсэн. Хүний сэтгэхүйн томруулсан дүр. Санаж яваарай: Бурханыг чи гадна талд байдаг гэж бодсоор бол гэгээрлийн зүгт нэг ч алхам дөтлөхгүй. Бурхан, чөтгөр, там, диваажин бүгд гадна талд байдаг бол чиний дотор цулгай хоосноос өөр юу байх вэ? Гэвч үнэн хэрэгтээ бүх зүйл дотор чинь бий. Айдас хүйдэс, уур бухимдал, хар хор хаана байна? Там бол тэр бүхний тусгал. Бас чиний доторх сайн сайхан бүхний тусгал нь диваажин. Чөтгөр бол хүний оршихуйн уналт. Бурхан бол хүний оршихуйн мандал.

Эрх чөлөө, хайр хоёроор ханасан хүн амьдралд харамсах зүйлгүй болдог.

Хүн эрх чөлөөгөөр ангаж цангадаг. Үргэлж түүнийг эрэн бэдэрдэг. Эрх чөлөө бол ухамсрын гүн дэх цөм. Хайр бол түүний хүрээ тойрог. Эрх чөлөө, хайр хоёроор ханасан хүн амьдралд харамсах зүйлгүй болдог. Энэ хоёр ханамж таашаал салангид байх боломжгүй. Гэтэл хүмүүс эрх чөлөөгүй хайраас ханамж авах гэж оролддог. Тэр цагт хайр нь улам зовлон, улам хүлээс болж хамаг найдварыг нь нурааж, амьдралыг нь там болгож орхино. Харанхуй дунд тэмтчин бүдчих хөөрхий хүмүүст гарах хаалга олддоггүй.

Эрх чөлөөгүй хайр өмчирхөл болдог. Өмчирхөл төрсөн агшинд чи өөртөө болон бусдад гав гинж зүүнэ. Учир нь, өөрөө түүний өмч болохгүйгээр хэн нэгнийг өмчилж чадахгүй. Эрх чөлөөгүй хайраас хүн хэзээ ч ханамж таашаал авахгүй гэдгийг голдоо ортол ухаар.

Эрх чөлөөтэй хайрла. Өмчирхөлгүй хайрла. Хүйтэн цэвдэг бүү бол. Хайрын дулаан амьсгал шингэсэн эрх чөлөөг эдэл. Чиний хайр, эрх чөлөө хоёр гар гараасаа атгалцаж, янаг дотноор тэврэлдэж, хамтдаа бүжин цэнгэг. Тэдний амраглал дундаас төгс хүн мэндэлнэ. Хорвоод амьдардаг атлаа хорвоогоос гэтэлсэн нэгэн мэндэлнэ. Тийм хүний хувьд бүх туйлууд хоорондоо уусч, зөрчил бүхэн зохицол болдог. Жаргал таашаал гэж энэ л билээ.

Бурханыг чи гадна талд байдаг гэж бодсоор бол гэгээрлийн зүгт нэг ч алхам дөтлөхгүй. Там, диваажинг газарзүйн утгаар биш, сэтгэлзүйн утгаар ойлгох учиртай...

Бүгдэд талархъя

Цэцгийг мэдрүүлэхийн тулд өргөс байдаг. Цэнгэлийг амтлуулахын тулд нулимс байдаг. Сэрэхүйг тодруулахын тулд нойр байдаг. Сэтгэлийг тодруулахын тулд нисваанис байдаг. Тийм болохоор бүгдэд талархъя.