BOOK.MN | Номын зохиолч Инжаннаши.В

Инжаннаши.В

Ванчинбалынхнаас хамгийн алдартай нь долдугаар хүү Инжаннаши юм. Түүний нэр Монгол утга зохиолын түүхэнд тод үсгээр, тусгайлан тэмдэглэгддэг билээ. Инжаннаши 1837 оны 5 сарын 15-нд төржээ. Инжаннашийн багын нэрийг Хасчулуу гэнэ. Эцэг, ах нарын нөлөөгөөр бичгийн их боловсролтой болон хүмүүжиж, монгол, хятад, манж, төвд дөрвөн хэлд суралцжээ. Дэлхийн түүхнээ олон шилдэг найрагчид гарамгай зураачид байсны адил Хасчулуу хүү бас багаас зурах авьяас нь тодорсон байна. Бүр бяцхан жаал байхдаа Цагаан үүл хэмээх анхныхаа шүлгийг тэрлэж, монгол бичгээр чадамгай татлан бичээд, үүлний зургийг хавсарган зурсан нь өдгөө бидэнд хадгалагдан иржээ. Бага хүүхдийн шүлэг гэхэд хэл нь нэн тансаг ажээ. Инжаннашийн Монголын утга зохиолд оруулсан хамгийн гол гавьяа нь яруу найргаас нь илүү үргэлжилсэн үгийн зохиол юм. Түүний хамгийн алдартай, том хэмжээний бүтээл бол Монгол хүн бүрийн унших ёстой зохиол хэмээн үнэлэгддэг Их Юань Улсын Мандсан Төрийн Хөх Судар билээ. Энэхүү зохиолыг Монголын хамгийн анхны роман гэж ч үнэлдэг. Учир нь түүнээс өмнө иймэрхүү түүхт зохиолыг бичих хэв маягийн хувьд түүх, уран зохиолын ялгаа нарийн сайн тодороогүй байсан юм. Инжаннаш мөн Улаан үүлэн нулимс, Нэгэн давхар асар хэмээх хос роман туурвисан. Хэдий утга зохиолын хувьд ийм агуу бүтээл туурвин, уран яруу үг хэллэгээрээ бүхэл бүтэн сургууль үүсгэн байсан авч Инжаннашийнхан хувийн амьдралын хувьд эмгэнэлтэй байлаа. 11 настайдаа аавыгаа алдаж, гуч гарч байхад нь эхлээд ах Гүнначуг нь, тун удалгүй эхнэр Саранболор нь бие барж, ганцаардлын зовлонг эдэлж байв. Дараа жил нь ах Сүнвэйданзан нь хааны ордон дахь тушаалаасаа огцорч, 1870 онд гарсан бослогод Инжаннашийнх өртөж юу ч үгүй болон хоосорчээ. Ийм хэцүү бэрх цагт хүртэл Инжаннаш зохиол бүтээлээ туурвисаар “Улаанаа ухилах тэнхим” романаа дуусгаж, нэг хэсэг завсарлаад байсан “Хөх судар” – аа ахин барьж, үргэлжлүүлэн бичиж байлаа. Ер нь Ванчинбалынхны шүлгэнд яруу сайхан хэл найруулгаас гадна зарим нэг нэг нийтлэг шинж байдаг. Угаас цаг үеэсээ түрүүлсэн их сэтгэгчид ямагт тухайн үедээ гадуурхагдаж ирсэн байдаг. Түүний дээр гэр бүлийн олон гашуун зовлон, тухайн үеийн бурангуй нийгэм зэргээс шалтгаалан тэдний олон шүлэгт хөнгөн гуниг, заримд нь гутрал нэвт шигэсэн байдаг Ванчинбалынхан угаас өрх гэрийн бичгийн уламжлалтай, зохиол бүтээлээ хоорондоо ярилцан, нэгэндээ зөвлөдөг, тийм ч учраас бүтээлүүд нь хоорондоо уялдаатай, заримыг нь хамтын бүтээл гэж хэлж болохоор. Нэг нь нөгөөгөө үргэлжлүүлэн гүйцээдэг байсан нь маш чухал байна. Инжаннаш аавынхаа эхлүүлэн 8 бүлэг бичсэн байсан Хөх судар-ыг дуусгасан, сүүл хэсэгт нь Сүнвэйданзан ахынх нь зөвлөгөө, шүлэг бас их байдаг бол ах Гүлрансынхаа орчуулж эхэлсэн Хүйтэн уулын бичиг-ийг дүү Сүнвэйданзан нь дуусгаж байжээ. Ийнхүү ганцхан айлын аав, хүү тавуул Монгол утга зохиолын түүхэнд шинэ хуудас нээн, сонгодог найруулгын хэв маягийг тогтоож өгсөн юм.