80-аад онд олон түүхэн ромөн төрсний дотроос “Элс цас” роман бичлэгийн хувь хөнгөн, хэллэг сайтай, өрнөл хурдны дээр нуршиж үргэлжлүүлэлгүй товч, тодорхой өгүүлэн, үйл явдлуудын хэлхээсийг зөв оновчтой холбож чадсан зэрэг нь уйдах битгйи хэл, хорхойосн унших “ажил хийлгэдэггүй роман” болгосон юм. Зохиолч цаг үеэ мэдэрч, соргог ажиглан, чухам л шинэ цагийн бичлэгийн аяс болон түрж эхэлсэн хялбаршуулах аргыг түүхэн зохиолын туурвил зүйд туршсан байна. Энэ цаг үе бол манай нийгмийн сэтгэхүйд дулаарлын уур амьсгал мэдрэгдэж, урлаг, утга зохиолын хүрээнд өөрчлөлт, шинэчлэлтийн шинэ сэвүүн сэвшээ салхи сэвэлзэж эхэлсэн үе байлаа. Уншигчид үйл явдал нь бараг ижил, зузаан романуудаас залхаж эхэлсэн бөгөөд дэлгэц болон бичлэгийн зарим нэг бүтээлээс шинжлэх ухааны хялбаршуулсан баримтат уран сайхны хэлбэрийг таашаах болсон байлаа. Энэ л шаардлагыг “Элс цас” роман хангаж чадсан юм. 1982 онд 30000 хувь хэвлэгдэж байсан нь нэгийг өгүүлнэ.

Монголчуудын эрх чөлөөний хөдөлгөөний нэгэн түүхт үйл явдал болох “Улиастайн 2000 цэргийн бослого” хэмээн түүхэнд алдаршсан баримтаас сэдэвлэсэн уг романы бас нэг онцлог нь баатруудын дүрүүдийг дурайтал зурж, хүний зүрх сэтгэлд амьдрахаар дүрсэлсэн явдал юм. Зөвхөн зураглал төдий бус, харин баатрууд нь дотоод яриа, сэтгэхүйн хувьд “өөрөө” амьдарч, уншигчид ч тэдэнтэй хамт бодож сэтгэж, дүрсэлж төсөөлөн байдаг билээ. Олон дүр уншигчдын сэтгэлд эгнэгт оршсон бөгөөд үр хүүхэддээ баатруудынхаа нэрийг өгч байсан явдал үүнийг гэрчилнэ. Роман нь уран дүрслэлийн амьд шинж чанартай, мөн түүхэн бодит үйл явдлыг хүн төв дээр авчирч чадсан учраас монголын утга зохиолд өөрийн гэсэн орон зайг эзэлж чадсан юм. Амьд шинж чанартай гэдэг нь тэр үеийн реалист гэдэг арга барил шаарддаг байсан цагийн нэхээсээс өөр зүйл юм. Зохиолын баатрууд нь хувь заяагаа өөрөө шийддэг учраас одоо ч гэсэн уншигчдын хайртай, дуртай ном хэвээрээ байгаа билээ. Он цагийн сорилт, шүүлтүүрийг давсан “Элс цас” эргэн ирлээ. Таалалд нийцэх болтугай.

Б.Идэрбаяр.  Хэл бичгийн ухааны доктор